De “onthouwert”
Het gezin van Santbrink was aan eind van de jaren 60 begin jaren 70 van de vorige eeuw, een ‘doorsnee gezin’, als je dat al zo kunt zeggen. Vader, moeder, mijn jongere broertje Henk en ondergetekende Wim.
Zoals dat in elk gezin gebeurt was er natuurlijk wel eens gedoe tussen de zoons. Wie moet wat doen? Wie is waarvoor verantwoordelijk? En zoals dat in ieder gezin wel eens voorkomt botsten mijn broertje en ik nogal eens over de uitvoering van de opgedragen taken. Wie zou wat ook al weer doen?
Mijn broertje verschool zich altijd met de gevleugelde uitspraak: ‘ja misschien heb ik het wel niet gedaan, maar Wim heeft een veel betere onthouwert dan ik, hij had me moeten waarschuwen, ja toch?’ Het resultaat was vaak dat ik in plaats van mijn broertje te waarschuwen het klusje zelf maar deed. Dat vond het broertje wel goed natuurlijk, dan was hij ervan af. Het was bij ons ook gebruikelijk dat ik als oudste zoon ’het goede voorbeeld‘ gaf. Mijn ouders lieten het maar zo, alleen als het te gek werd grepen ze in.
Ik schat in dat hele generaties op ongeveer deze manier zijn opgevoed. Ik heb er overigens geen trauma van opgelopen. Wat er wel is ingeslepen, is het patroon dat ik liever snel zelf de zaken oplos dan dat ik er anderen op aanspreek. Even slikken en het klusje toch maar doen. Het voert natuurlijk te ver om 1 op 1 te beweren dat de berekenendheid van mijn jongere broertje mijn individuele oplossingsdrang heeft bewerkstelligd, Maar volgens mij is het zeker één van de kiemen.
Ik zie dit slik- en handel-proces om mij heen (zowel zakelijk als privé) nu nog steeds gebeuren, ook in de medezeggenschap. Vaak gaat dat goed, soms ook niet. De spreekwoordelijke ‘laatste druppel van de emmer ‘ of het gevoel ‘dat je niets mag doen omdat de ander het altijd voor je neus wegkaapt’ komen nogal eens voor. Dat ene overijverige OR- dan wel DB-lid dat de ‘gaten dichtloopt’ voor de rest van de OR. Zo vanzelfsprekend dat het niet benoemd hoeft te worden toch? (als je het al doorhebt tenminste)
Wie is begonnen?
Dit is de start van een kip- en ei discussie. Want je hebt overijverige leden die zelf zorgen voor volgzame meelopers en je hebt overijverige mensen die dat geworden zijn vanuit passiviteit van anderen.
De dood in de pot is om over de ontstaansgeschiedenis te gaan praten; de “wie-is begonnen” discussie. Wat beter werkt is de schuldvraag te omzeilen. De schuldvraag geeft echter gevoelde al dan geen rechtvaardigheid voor je handelen, daar kun je niet omheen. De inzet is dan om te benoemen dat eenieder vanuit een gerechtvaardigd belang handelt en te kijken hoe de kartrekker de ander kan uitnodigen om ook zijn bijdrage te leveren. Blijft diegene uitnodigend naar de ander of geeft hij de ander geen kans?
Hoe zit dat in de OR?
Als je het over deze processen hebt, lopen de emoties vaak op: te lang, te veel opgekropt. Hoe zit dat bij jullie OR? Worden deze ingeslepen processen wel eens bespreekbaar gemaakt dat wil zeggen ‘de emmer voorzichtig geleegd’? Of krijgt iedereen op een gegeven moment onaangekondigd een hele emmer koud water over zich heen? Wie bepaalt of het te gek wordt? Worden er “wie- is-begonnen “ discussies gevoerd? Worden deze afgekapt? Is er überhaupt een klimaat om elkaar daarover aan te spreken of moet er eerst met water worden gegooid?