Vragen om het vragen
Onlangs was ik een aantal avonden bij de vergaderingen van een raadscommissie en gemeenteraad van de gemeente waarin ik woon. De invloed van de negen raadsfracties verloopt vooral via het stellen van veel vragen aan de wethouders. En daar heb ik me toch weer hogelijk over verbaasd.
Vragen stellen als cultuur
De fracties bereiden de agendaonderwerpen vooral voor door er vragen over te stellen. Ze maken zich daarmee afhankelijk van de antwoorden die de wethouder erover gaat geven. Veel ondernemingsraden doen dat ook zo. Ze stellen vragen aan de bestuurder en wachten vervolgens de antwoorden af om – in het gunstigste geval – er wat van te gaan vinden. Maar vaak zijn er alleen aanvullende vragen die er gesteld worden. Het vragenstellen vormt de basiscultuur van de manier waarop beleidsmakers en medezeggenschap met elkaar omgaan.
Parallellen tussen gemeente- en ondernemingsraad
De gemeenteraad en de ondernemingsraad hebben veel overeenkomsten. In beide gevallen is er sprake van vertegenwoordigende medezeggenschap. De gemeenteraad is gekozen door de burgers in de gemeente, de ondernemingsraad – als het goed is – door de collega’s in de organisatie. Beide medezeggenschapsorganen hebben dan ook een vertegenwoordigende taak en leggen daarover verantwoording af aan hen die ze vertegenwoordigen. Beide organen hebben te maken met de bestuurders die beleidsvoorstellen (laten) ontwikkelen waarbij de medezeggenschapsorganen vervolgens betrokken worden. De gemeenteraad neemt daar vervolgens een raadsbesluit over, de ondernemingsraad kan advies uitbrengen of al dan niet instemmen met het instemmingsverzoek.
Verschil is er ook
Er zijn ook verschillen, want uit de gemeenteraad wordt in de meeste gevallen het college gekozen dat vervolgens een collegeprogramma opstelt dat de rode draad wordt van het collegebeleid voor de komende vier jaar. Het feit dat een wethouder uit een in de gemeenteraad aanwezige politieke partij komt is van belang bij de samenwerking. De ondernemingsraad heeft met zijn bestuurder te maken en er is – buiten het overleg met elkaar om – óók sprake van een hiërarchische verhouding.
Invloed
Maar wat elk medezeggenschapsorgaan wil is invloed. En vragenstellen is een onrendabele manier van invloed verwerven. De meeste vragen voegen niets toe aan het te nemen besluit; het wordt er echt niet beter van. En de vragenstellers maken zich vervolgens volledig afhankelijk van de beantwoorder en de beantwoording. En als het antwoord op de ene vraag een volgende vraag uitlokt, dan is de cirkel rond. Bij de gemeenteraad is er dan sprake van een eerste en tweede termijn waarin vragen gesteld mogen worden. Bij de tweede termijn wordt er gereageerd op de antwoorden die de wethouder in de eerste termijn heeft gegeven. Een echt debat komt er niet van; het blijft een vraag- en antwoordritueel.
Het kan anders
Wat mij betreft moeten zowel OR als gemeenteraad maar eens stoppen met vragenstellen, maar aan bestuurder en wethouder meegeven waaraan het te nemen besluit moet voldoen. Daarmee tonen de medezeggenschappers smoel naar hun achterban; dit is wat wij namens jullie willen bereiken. Denk eens na over wat er anders moet, wat er zeker behouden moet blijven en onder welke voorwaarden het besluit genomen mag worden. Ze vormen de criteria vanuit de medezeggenschap voor het te nemen besluit. Daarmee wordt invloed vergroot, zijn er kansen om voorstellen daadwerkelijk te verbeteren en krijgt het overleg een grotere en zinvollere betekenis dan het gebruikelijke vraag- en antwoordritueel.