Zorgen
Veel mensen hebben zorgen. Die kunnen van allerlei aard zijn. Het wezenskenmerk is dat zorgen hebben niet fijn is, je hebt ze (veel) liever niet. Zorgen bepalen je, je komt er niet los van. Je kunt zorgen ‘over iets of iemand’ hebben of ‘zelf’ zorgen hebben of een combinatie daarvan.
Maslow
De behoeftenpiramide van Maslow wordt vaak gebruikt om zorgen te categoriseren en te vergelijken. Het is een ordening van behoeftes, op basis van zijn in 1943 gepubliceerde motivatietheorie. Hij rangschikte de volgens hem universele behoeften van de mens in deze hiërarchie. Volgens zijn theorie zou de mens pas streven naar bevrediging van de behoeften die hoger in de hiërarchie geplaatst werden nadat de lager geplaatste behoeften bevredigd waren. Hij heeft zijn theorie echter nooit in piramidevorm gepresenteerd. Laat staan de piramide, zoals deze wordt gepresenteerd, bedoeld als een wetenschappelijk model maar alleen als een illustratie van het soort concepten waarnaar hij op zoek was. Ook de stelligheid van het 100% vervullen (de volgordelijkheid) heeft hij nooit gepredikt. Briljant model dat wel!
Ik vind het dus ook een valkuil om zorgen op deze manier te vergelijken en categoriseren en te relativeren. Maar wat dan wel?
Af- en aanhaken
Onderzoeker en electoraal geograaf Josse de Voogd stelt dat er grofweg twee groepen zijn in Nederland. Je hebt de gevestigde of ‘aangehaakte’ mensen’ die vaak hoger opgeleid zijn, veel vertrouwen hebben in hun eigen toekomst en die van Nederland. Maar er zijn óók ‘afgehaakten’. Het zijn mensen die het gevoel hebben de regie over hun eigen leven kwijt te zijn of te raken. Dit kan zijn door zorgen over ‘iets’ (bv. internationalisering, migratie, een overheid die hun noden niet ziet) of over zichzelf (bv. hun gezondheid of die van hun naasten). Deze mensen kunnen wat minder opgeleid zijn, maar dat hoeft niet per se. Afgehaakte Nederlanders voelen zich wel vaak ongelukkiger.
Deel van de oplossing?
Zorgen over ontwikkelingen komen altijd in een bepaalde volgorde naar voren, heb ik geleerd (het hemd is namelijk nader dan de rok):
- Wat betekent dit voor mij? (binnenkant)
- Wat betekent dit voor mijn naasten? (buitenkant)
- Wat betekent dit voor mijn verdere omgeving? (overkant)
De Voogd stelt dat Nederland in de afgelopen decennia een koers heeft gevaren die sociaal-economisch rechts en sociaal-cultureel links was. Er werden veel sociale voorzieningen versoberd. In ruil voor deze economisch rechtse koers mochten linkse mensen linkse culturele thema’s binnenhalen: voorrang voor statushouders, verengelsing en diversiteit op universiteiten.
Een deel van de oplossing is gelegen om zorgen en dus ook oplossingen eerlijker te benoemen. Wijs niet alleen wat anderen moeten doen, maar verander ook je eigen gedrag. Maak minder gebruik van je privileges (als je die hebt tenminste), ga minder vliegen, kijk wat je zelf kunt bijdragen om zorgen (voor anderen) weg te nemen. Links heeft mensen nodig in haar partijen die ook zelf tot de sociale dalers behoren om de problemen en de daarbij behorende oplossingen te benoemen en uit te voeren. Alleen op die manier worden afhakers weer aanhakers. Dit gaat niet zonder strijd en pijn ben ik bang.