De democratisering van werk
Onlangs werd ik door mijn vader geattendeerd op het werk van (Prof.) Isabelle Ferreras, een Waalse onderzoeker, die betoogd dat ondernemingen, net als onze samenleving, politieke entiteiten zijn. En… dat het daarom nogal vreemd is dat we ons op het werk laten knevelen door een hiërarchisch systeem, terwijl we buiten ons werk democratische waarden hoog in het vaandel hebben. Ze noemt dat de kapitalisme-democratie-contradictie en pleit voor vergaande democratisering van (grote) ondernemingen.
De koers en inrichting van een onderneming zou daarom het product zijn van een meerderheidsbesluit waarin, naast de kapitaalverstrekker (lees: aandeelhouder) ook de werknemer een gelijkwaardige positie heeft. Het management is dan, volgens Ferreras, verantwoording verschuldigd aan enerzijds de aandeelhoudersvergadering en anderzijds een nog op te richten werknemersvergadering.
Betere organisaties
Maar wat gebeurt er met de doelmatigheid en prestaties van organisaties als er meer medezeggenschap en democratie is binnen een organisatie? In tegenstelling tot de doemgedachte dat democratisering leidt tot besluiteloosheid en daarmee zwakke organisatieprestaties, blijkt uit het onderzoek van Ferreras het tegendeel. Democratisering van organisaties leidt tot wijzer, legitiemer en redelijker bestuur en dit leidt op haar beurt weer tot minder verzuim, duurzamer beleid, een langere bestaanshorizon en stabielere rendementen. Kortom, wat houdt ons tegen om een volgende stap te zetten in de verdere democratisering van organisatiebestuur?
Van Medezeggenschap naar Medebestuur
In Nederland bestaat al een light versie van democratische werknemersinspraak. De Wet op de Ondernemingsraden (WOR) verplicht grote organisaties (50 of meer werknemers) een raad van gekozen werknemers in te richten om zo, vanuit het werknemersperspectief, mee te doen (medezeggenschap) bij belangrijke besluiten binnen en voor de organisatie. Echter, in de huidige vorm ligt de macht onevenredig bij de ondernemer. Werknemers hebben weliswaar inspraak maar de ‘ondernemersvrijheid’ prevaleert in de meeste gevallen. Van daadwerkelijk medebestuur is geen sprake met alle gevolgen van dien. De BV Nederland kampt in toenemende mate met hoge verzuimcijfers, krapte op de arbeidsmarkt, duurzaamheidsvraagstukken en een brede maatschappelijke roep om beter werkgeverschap en integer bestuur. Zou het nu een ideaal moment zijn om de medezeggenschap in Nederland te transformeren naar medebestuur?
Pleidooi
Ik ben mij ten volle bewust dat de huidige coalitie niet snel geneigd lijkt om deze stap te zetten, maar ik doe hier een aan de sociale partners gericht warm pleidooi om aan de tafel van de Sociaal Economische Raad gezamenlijk te onderzoeken hoe we in Nederland de medezeggenschap naar een hoogwaardige vorm van medebestuur kunnen transformeren. Het werk van Isabelle Ferreras zou daarin wat mij betreft richtinggevend mogen zijn.