De domme meerderheid
“Niemand beweert dat democratie perfect is. Er is zelfs gezegd dat democratie de slechtste staatsvorm is, op al die andere vormen na, die van tijd tot tijd zijn geprobeerd.” Zo sprak Winston Churchill in 1947. Nog altijd een zeer actuele uitspraak. Zeker nu verschillende democratisch gekozen leiders de wereldorde flink op zijn kop zetten.
Van stamraden tot ayatollahs
Met veel mensen samenleven bleek ingewikkeld, als mens hebben we door de eeuwen heen van alles uitgeprobeerd om dat zo goed als mogelijk te doen; van koningen tot stamraden en van ayatollahs tot parlementen. Vandaag de dag zijn we beland in een parlementaire democratie (met een vleugje koning). Bij gebrek aan betere alternatieven moeten we het dus doen met een systeem waarin de meerderheid het voor het zeggen heeft.
Niet zaligmakend
Maar de weg van de meerderheid is niet zaligmakend. Brexit, Trump, toeslagenaffaire, marktwerking in de zorg en Vladimir Putin zijn allemaal gevolgen van democratie. Wij, de gebruikers van de samenleving, kiezen voor vertegenwoordigers en de plannen (ideologieën) die ze onder hun arm meenemen naar de macht. Het is misschien wat kort door de bocht om dat allemaal democratische uitvloeisels te noemen, maar je begrijpt vast wel wat ik bedoel. We kunnen dus stellen dat de meerderheid niet altijd het beste voor heeft met anderen of zich daar in ieder geval niet bewust van lijkt te zijn.
Democratie in de onderneming
In organisaties kennen we ook een lightversie van democratie in de vorm van een ondernemingsraad. Dit, door de meerderheid van de werknemers gekozen, orgaan vertegenwoordigt het werknemersperspectief in het overleg met de ondernemer. En ja, ook ondernemingsraden zitten er wel eens volledig naast. Het gebeurt nog wel eens dat een ondernemingsraad een standpunt inneemt dat bijzonder nadelig lijkt uit te vallen in de praktijk. Nadelig voor de onderneming en nadelig voor de werknemers. Nadelig op de korte termijn en nadelig op de lange termijn.
Goed luisteren
Gelukkig gaat het vaker goed dan niet goed en is de meerderheid, mits deze ook goed luistert naar de minderheid, heel goed in staat om slimme besluiten te nemen. En we weten inmiddels ook dat de meerderheid statistisch gezien, vaker betere besluiten neemt dan een koning, keizer, sjamaan of directeur. Democratie is dus nog altijd de minst vervelende variant denkbaar. De democratie is echter niet onfeilbaar. Af en toe neemt de meerderheid ronduit domme besluiten. We kunnen dan het fenomeen democratie ter discussie stellen maar zolang we geen beter alternatief hebben lijkt het me verstandiger om de meerderheid slimmer te maken.