Perspectief versus Belang
Wat is nu eigenlijk het doel van een OR? Wat moet het opleveren en welke waarde voegt het toe? Stel deze vraag aan een gemiddeld OR-lid en je krijgt steevast het antwoord dat een OR opkomt voor de belangen van de werknemers. Belangenbehartiging dus. Een OR vertolkt de wensen en grieven van de werknemers in het overleg. Adviezen en standpunten van de OR staan ten dienste van het optimaliseren van de positie van de mens in arbeid. Andere overwegingen doen de unieke positie van een OR geweld aan. Het organisatiebelang wordt immers al door de ondernemer vertolkt. Het medezeggenschapsoverleg brengt beide perspectieven samen en komt tot haalbare compromissen.
OR-lid als populist
Hoewel bovenstaand uitgangspunt niet onwaar is, voelt hij toch wat schraal. Door je enkel te laten leiden door de belangen van de werknemer loop je het risico om als vertegenwoordiger af te glijden naar een populist. Een vertegenwoordiger die geen eigen verantwoordelijkheid neemt en zich bij elk vraagstuk laat leiden door wat de kiezers op dat moment belangrijk lijken te vinden. En dat dit niet altijd leidt tot de beste uitkomsten, hoef ik hier denk ik niet uit te leggen.
Met gestrekt been
In het licht van medezeggenschap als ‘countervailing power’ zou je vol kunnen houden dat een OR zich primair zou moeten focussen op het werknemersbelang. En in sommige extreme situaties is dat ook nodig. Het overleg bevindt zich dan in een conflictueuze toestand waarbij compromissen worden bereikt via onderhandelingen en strijd. Maar dat is allesbehalve de “sweet-spot” van het medezeggenschapsproces.
Van belang naar perspectief
In artikel 2 van de WOR staat onder andere dat een ondernemingsraad wordt opgericht in het belang van de onderneming in al haar doelstellingen. Deze wettelijke doelstelling impliceert een bredere opdracht dan pure werknemersbelangenbehartiging. Het veronderstelt dat een representatieve vertegenwoordiging van werknemers waarde kan toevoegen aan de ondernemingsdoelstellingen. Niet door het inbrengen van belangen maar door het inbrengen van perspectieven. En daar zit precies de crux. Medezeggenschap bedrijven bestaat niet uit pure belangenbehartiging. Nee, medezeggenschap bedrijven is het samenbrengen van verschillende perspectieven. Representatieve vertegenwoordigers vanuit het werknemersperspectief voeren overleg met representatieve vertegenwoordigers vanuit het managementperspectief. Door het samenbrengen van deze blikken op de organisatie kunnen blinde vlekken en weeffouten worden voorkomen en de kwaliteit van beleid- en besluitvorming worden verbeterd.
Naar een ideale wereld
Een perspectief is dus nadrukkelijk niet hetzelfde als een belang. Sterker nog, een waardevol werknemersperspectief kan zelfs haaks staan op korte termijn werknemersbelangen. Het is niet makkelijk om een democratische vertegenwoordiger te zijn… Toch blijft het de taak van een OR om zijn unieke perspectief in te zetten voor de brede organisatiedoelstellingen. En in een ideale wereld zijn de belangen van de werknemers een integraal onderdeel van deze doelstellingen.